جوان از دیدگاه قرآن
در قرآن کریم جوان به معنی “فتی” نام برده شده است.فتیه جمع فتی در اصل به معنای جوان نوخاسته و شاداب است. ولی گاهی به افراد صاحب سن و سال که روحی جوان و شاداب دارند، نیز گفته می شود و معمولاً این کلمه با یک نوع مدح به خاطر صفات جوانمردی و مقاومت و شهامت وتسلیم در مقابل حق همراه است. شاهد این سخن حدیثی است که از امام صادق(ع) نقل شده است:
امام از یکی از یاران خود پرسیدند، فتی به چه کسی می گویند؟ او در پاسخ عرض کرد: فتی به جوان می گویند.امام فرمودند: “اما علمت امن اصحاب الکهف کانوا کلهم کهولاً فسماهم الله فتیه بایمانهم” اما خدا از آنها به عنوان فتیه نام برده،آیا تو نمی دانی که اصحاب کهف همگی کامل بودند. چون ایمان به پروردگار داشتند. سپس اضافه کرد: “من امن بالله واتقی فهو الفتی” هر که به خدا ایمان داشته باشد و تقوا پیشه کند، جوانمرد است.
طريحي، صاحب كتاب مجمع البحرين كه آشنا به معاني الفاظ در دو درياي قرآن و حديث است، مي نويسد: وقتي گفته مي شود: صبي به جواني رسيد منظور از جواني دوران قبل از كهولت است و در حديث وارد شده است كه فرد سي ساله را جوان گويند. همين دانشمند درباره لغت كهول مي گويد: منظور از كهولت دوران پس از سي سالگي تا چهل سالگي و به گفته اي تا پنجاه سالگي است.
درکتاب مفردات نيز راغب پیرامون کلمه فتی چنین آمده: فتی در لغت به معنی تازه جوان است.در مورد استعمال این کلمه درباره دختر نیز فتات می گویند و بطور کنایه به غلام و کنیز نیز گفته می شود. در کتاب لسان العرب در بحث مفصلی که پیرامون کلمه فتی و توضیح و تشریح این کلمه و معانی مختلف آن آورده است، چنین می نویسد: قتیبی گفته است؛ فتی به معنای جوان و تازه سن نیست، بلکه به معنای انسان کامل و عاقل و شخص نیرومند و قوی و با شخصیت و خوش فکر و نیک اندیش است.

با مراجعه به آیات قرآن کریم و ملاحظه کلمه فتی در این کتاب آسمانی، نیز همان معانی که در کتب لغت آمده است، به دست می آید، علاوه بر این که در موارد متعددی کلمه فتی در قرآن کریم به اشخاص حر و آزاد نیز اطلاق شده است. در قرآن در حدود مورد کلمه فتی به کار رفته است.
1. قرآن در مورد بت شکنی حضرت ابراهیم چنین می فرماید: “قالوا سمعنا فتیً یذکرهم یقال له ابراهیم” (گروهی) گفتند: شنیدیم نوجوانی از(مخالفت با) بتها سخن می گفت که او را ابراهیم می گویند.
2. درباره همسفر موسی که طبق گفته مفسرین(یوشع بن نون) بوده است،چنین می فرماید: “و اذ قال موسی لفتاه لا ابرح حتی ابلغ مجمع البحرین او امضی حقباً” (به خاطر بیاور) هنگامی را که موسی به دوست خود گفت: دست از جستجو بر نمی دارم تا به محل تلقی دو دریا برسم؛ هر چند مدت طولانی به راه خود ادامه دهیم.
جمع کلمه فتی، فتیان و فتیه است . “اذ اوی الفتیه الی الکهف فقالوا ربنا ءاتنا من لدنک رحمهً وهیی لنا من امرنا رشداً” زمانی را (به خاطر بیاور) که آن جوانان به غار پناه بردند و گفتند: پروردگارا! ما را از سوی خودت رحمتی عطا کن، و راه نجاتی برای ما فراهم ساز.
تردیدی نیست که در آیاتی که به عنوان نمونه آورده شد، معنای جوانمردی احساس می شود، در عین حال که برخی از آنها به طور کنایه در مورد خدمتکار نیز استعمال شده است. در اخبار و احادیث اهل بیت نیز به معنای جوانمرد و آزاد مرد و افراد مومن و انسانهای خداشناس استعمال شده است.

مرحوم صدوق در کتاب معانی الاخبار در حدیثی از امام صادق(ع) از پیامبر اکرم (ص) چنین می نویسد:
یک نفر اعرابی نزد پیامبر آمد و پیامبر در حالی که یک عبا رنگین پوشیده بود به طرف او بیرون آمد. اعرابی با دیدن چنین پوشش زیبایی که به نظر مخصوص جوانان به حساب می آمد، عرضه داشت: ای محمد! شما در حالی بطرف من آمدید که گویی یک انسان جوان تازه سن هستید؟ حضرت فرمود: بله اعرابی من خودم جوانمرد آزاده ام، پسر جوانمرد آزاده ام و برادر جوانمرد آزاده ام .